فقه ماه رمضان

علامه سيد محمد على حسينى

 ماه مبارک رمضان ماه طاعت و کرامتی است که حسنات در آن زیاد و بدی ها محو می شود و خداوند متعال آن را از سنت برشمرد و امت اسلامی را به آن گرامی داشت، و آن را جدا و متمایز ساخت و به آن فضیلت عنایت نمود و آن را از  برترین ماه ها نزد خود قرار داد. و این ماه برکت و غفران و توبه است چنانکه خداوند متعال در قرآن کریم به آن اشاره کرده است و می فرماید: «ماه رمضان [همان ماه] است كه در آن قرآن فرو فرستاده شده است [كتابى ] كه مردم را راهبر و [متضمن] دلايل آشكار هدايت و [ميزان] تشخيص حق از باطل است».  [بقره: 185].

 ویژگی ها و فضیلت های ماه مبارک رمضان

 ماه مبارک رمضان در میان ماه‌های دیگر فضیلت و فواید و ویژگی‌های فراوانی دارد، علاوه بر این که ماه هدایتی است که خداوند متعال در آن قرآن کریم را نازل کرده ، ماه خیر و طاعت و مغفرت و تغییر در محتوای انسانی نیز به شما می رود به ویژه تغییرات اخلاقی، اجتماعی و رفتاری.

 ماه رمضان دارای فضیلت و ثواب و کرامت فراوانی است که در آن حسنات و ثواب چند برابر می شود و تقرب به خدا و ایمان و تقوا تقویت می شود و فرصتی برای مهار کردن نفس و تطهیر آن به شمار می رود.  در فضیلت آن همین بس که با نزول قرآن کریم که حاوی هدایت و شفا و رحمت است پیوند خورده است. و روزه و نماز و تلاوت قرآن و کفاره گناهان و رهایی از آتش جهنم و مزد مضاعف در این ماه مقرر شده است.

 خداوند متعال در این ماه یک شب مبارکی برگزیده است، شب قدر که از هزار ماه بهتر است و رحمت های الهی تا وقت سحر در آن نازل می شود و آرامش آن را فرا می گیرد. در این شب، چنانکه پیامیر اکرم حبیب خدا (ص) فرموده است خداوند درهای بهشت ​​را به روی بندگانش گشوده است : «هنگامی که ماه رمضان فرا می رسد، درهای بهشت ​ گشوده می شود و درهای جهنم بسته می گردد و شیاطین به غل و زنجیر کشیده می شوند» [فضائل الثلاثة - الصدوق - ص 142].

 از امتیازات این ماه بزرگ این است که فرصتی بی نظیر برای همبستگی اجتماعی و صدقه و صله رحم و پیوند خانوادگی است و خداوند متعال اولش را رحمت و وسطش را مغفرت و آخرش را رهایی از جهنم قرار داده و این بزرگترین و برترین پاداش برای روزه داران و توبه کنندگان است.

 رسول خدا (ص) می فرماید: «ماه رمضان ماهی است که ابتدایش رحمت و میانه اش مغفرت و پایانش رهایی از آتش است». الصدوق: 26.

 رمضان ماه به کارگیری و شعله ور ساختن ایمان درون اعماق انسان است

 ماه رمضان که ماه رحمت و لطف است عنایت ویژه خداوند متعال به امت اسلامی است و مهم ترین نکته درباره آن این است که ایمان واقعی را زمانی که دل به آن نورانی گردد فعال می کند و روح به آن شاد می شود و میل فوق العاده ای به انجام هر کاری که به نفع دیگران است را افراد در خود احساس می کنند، از طریق نور ایمانی که در قلب و جان و ذهن انسان تابیده می شود، آدمیزاد درد و نیاز دیگران را احساس می کند و یقین می یابد که رویگردانی از آن ها و نزاع با دیگران یک حالت منفی است که قابل اصلاح است.

 استقبال از ماه مهمان نوازی

 آنچه از سیره معطر رسول خدا (ص) به دست می‌آید این است که آن حضرت مسلمانان را از نظر روحی بسیج می‌کرد تا از ماه مبارک رمضان استقبال کنند، آن هم از طریق بازگویی و یادآوری فضایل و خصوصیات و مقام و آداب این ماه سعی نمود تا مردم با شادی و نشاط از آن استقبال کنند و مردم را تشویق می کرد تا حق این ماه را ادا کرده و به نیکوکاری در آن بپردازند و در معرض عطا و بخشش های آن قرار گیرند، چنانچه امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام فرمود: روزى، پیامبر خدا براى ما خطبه خواند و فرمود:« اى مردم! همانا ماه خدا، همراه با برکت و رحمت و آمرزش، به شما روى آورده است؛ ماهى که نزد خدا برترینِ ماه هاست و روزهایش برترینِ روزها،شب هایش برترینِ شب ها و ساعاتش برترینِ ساعات است.

ماهى است که در آن به میهمانى خدا دعوت شده اید و از شایستگانِ کرامت الهى قرار داده شده اید.نَفَس هایتان در آن، تسبیح است، خوابتان در آن، عبادت، عملتان در آن، پذیرفته و دعایتان در آن، مورد اجابت است.

پس با نیّت هاى راست و دل هاى پاک، از پروردگارتان بخواهید تا براى روزه دارىِ آن و تلاوت کتاب خویش، توفیقتان دهد؛ چرا که بدبخت، کسى است که در این ماه بزرگ، از آمرزش الهى محروم بماند.» [به کتاب ما در توضیح خطبه رسول خدا در مورد استقبال از ماه خدا مراجعه کنید].

 از این رو ماه رمضان ماه از خود گذشتگی و بردباری و طهارت و اعتلای روح است، ماه عطایای ایمانی و دعوت به تعجیل در عمل صالح است، ناگفته نماند این ماه فرصتی برای تربیت و مهار نفس در راستای ترک گناه و هوس ها است.

 درست است که مسلمانان در این ماه مبارک به سفره پذیرایی الهی و توبه به درگاه او دعوت شده اند ، اما در مقابل باید آداب این میهمان نوازی الهی را انجام دهند و زبان را از هر بدی حفظ کنند و چشم از حرام ها ببندند و بایکدیگر نزاع و حسادت نکنند و از خشم و ظلم پرهیز نمایند، علاوه بر این آن ها را به لزوم صبر و بردباری فرا خوانده است. همه ما می بایست باید با رام کردن خود و کنترل رفتار و تغییر عادات و رفتارهای منفی و جایگزینی رفتار مثبت و تقوا و پیروی از رویکرد مدارا از این ماه بهره ببریم که این مورد یکی از مهمترین ویژگی ها و ثمرات ماه مبارک رمضان است که همچنان جایگاه استوار خود را در قلب مسلمانان در سراسر نقاط جهان حفظ می کند، این ماه مبارکی است که قلب های مسلمانان برای رسیدن به آن و روزه گرفتن در آن  پر می کشد چرا که به اجر و ثواب آن ایمان دارند و در آرزوی دست یابی به رضایت خداوند و رسیدن به یک پیروزی بزرگ هستند. در واقع رمضان فرصتی طلایی برای اصلاح مسیر و بازگشت به راه درست است چرا که در آن درهای توبه باز است و بدبخت کسی است که شیرینی ایمان و پیروزی بهشت ​​و رضای الهی را از خود دریغ کند.

 و دعای ما این است: (خدایا ما را در بهترین حال به ماه مبارک رمضان برسان و به ما در آن توفیق اطاعت از خود و روزه داری و نمازگزاری و تلاوت قرآن عنایت بفرما و ما را در آن از زمره افرادی که به آن ها رحم نموده ای قرار بده و نه از زمره محرومان و نیز ما را از بهره مندان پیروز به دور از ناامیدی قرار بده ، که حمد و ستایش مخصوص پروردگار جهانیان است).